برای اینکه تصویری از جغرافیای مناصق سکونت و امار قرین به یقین شهروندان تورک زبان ایران بخصوص تورکان آزری در اذهان خوانندگان مجسم شود سطوری از کتاب "بحثی درباره ی زبان آزربایجان" نوشته محمد رضا شعا که در 1326 شمسی نگارش سافته در اینجا نقل می گردد. نوشته های آقای شهار که خود اهل تبریز و تورک است از انجا که از مخالفان زبان تورکی است، بی شک یکی از اولین منابع اطلاعاتی صحیح درباره ی شمار و قلمرو سکونت تورکان ایران است. آقای شعار می نویسد:
با کمال سعه صدر و بدون تجاهل و عناد باید قبول نمود که در تمام سلسله های ایرانی بعد از اسلام تا امروز از طاهریان و صفاریان و ساسانیان و غزنویان و قراختائییان و دیالمه (آل بویه و زیار) خوارزمشاهیان و چنگیزیان و هلاکوئیان و تیموریان و اتابکان فارس و آزربایجان(قراقویونلوها، آغ قویونلوها و اتابکان کرمان فراموش شده.) و صفویه و افشاریه و زندیه و قاجاریه و پهلوی جز سه چهار سلسله مهم بقیه همگی تورک زبان بوده و با اینکه در پیشرفت فرهنگ فارسی و ترویج بازار شعر و ادب و تشویق نویسندگان و علما و احیاء تاریخ باستانی و علوم متداوله عصر همه گونه بذل مساعی نموده اند ولی چون زبان آنان تورکی بوده خواه ناخواه لغتهای تورکی به تعداد معتنابهی در ادبیات فارسی وارد نموده و بعلاوه در قسمت زبان پاره ای از ایالات ایران تغییر لهجه و حتی تغییر زبان توده را من غیرعمد باعث و یا موید بوده اند.
امروز از بیست و دو میلیون جمعیت تقریبی ایران نصف بیشتر آن را به طور حتم ایرانی های تورک زبان تشکیل می دهند. تاثیر عنصر تورک از قرون اولیه بعد از اسلام تاکنون در تمام شئون اجتماعی و فرهنگی ما به اندازه ایست که امروزه گذشته از اینکه تعداد قابل توجهی در تمام کشور چنانکه قبلاً اشاره رفت تورکی حرف می زنند اساساً در ضمن صحبتهای اهالی فارسی زبان و در نوشتجات رسمی و مذهبی واژه های تورکی از مغولی و جغتائی و تاتاری و عثمانی و غیره و غیره دیده و شنیده می شود تا جایی که بعضی از لغت های تورکی را در لهجه تهرانی و شیرازی می شنویم و حال آنکه در آزربایجان آنها را نمی شناسند.
بنابراین این تاثیر زبان در لهجه ایرانیان چنانکه گذشت مخصوص آزربایجان نبوده و تقریبا در تمام و یا اغلب زوایای کشور رخنه کرده کتب معتبر قدیمی بویژه آنهائی که از قرن هفتم به بعد به وسیله دانشمندان ایرانی تالیف شده اند از قبیل دره نادری، تاریخ معجم، عالم آرای عباسی ، کتاب تزجیه الامصار و تزجیه الا عصار(نام صحیح این کتاب تجزیه الا مصار و تزجیه الا عصار)معروف بوصاف، روضه الصفا و ناسخ التواریخ و قریب صد کتاب معتبر علمی ادبی و تاریخی دیگر حاوی لغتهای خالص و مطلق تورکی می باشند که امروزه اسباب اعجاب و عبرت ناظرین است"(شعار، محمد رضا، درباره آزربایجان، صص 39-40)
مولف سپس نمونه ایی از این واژه های قدیمی و خالص تورکی استفاده شده در متون فارسی را ارائه داده و پی نویس زیر را ضمیمه ی سخنان خود کرده است:
گذشته بر آزربایجان شرقی و غربی که تقریباً آبادترین و پرجمعیت ترین استانهای ایرانند و گذشته از شهرستانها و بخشهای واقعه در دشت گرگان از گمش تپه و گنبد قابوس و امچلی و حاجیلر و رامیان و تمام اهالی پنج شهر پرجمعیت خمسه، زنجان و ابهر و خرم دره، طارم، در نقاط مشروحه پایین نیز تکلم عادی اهالی متاسفانه به تورکی است. قسمتی از اراک و توابع از قبیل بلوک، شرابند، بزچلو و بعضی از قراء کمره از توابع خمین، بیشتر شهر های گیلان و مازندران از بهشر و چالوس و شاهی و بندر پهلوی و آستارا، قسمتی از شهر مشهد و سایر شهرستانهاس خراسان از در بجنورد و در جز و غیره و توابع مضافات آنها قسمتی از همدان و تمام اطراف آن بجز سه قصبه مراد پیک و مریانه و حصار پیازکارها حومه اصفهان و اطراف یزد و شهر ها و بخشهای قشقایی نشین فارس و قسمت عمده توابع تهران از شهریار و غار و کرج و لواسانات تمام دهات و بخشهای واقعه بین همدان و قزوین و کلیه بخشهای اطارف قزوین، حومه قم و ولایات ساوه و زرند و کهک تا حدود قم و کلخوران و فراهان"( شعار، محمد رضا، درباره آزربایجان، صص 39-40)
از دیرباز در ایران علاوه بر فارس ها تورکان آزری اقوام بلوچ، عرب، تورکمن، گیلک و لر و... نیز سکونت داشته اند. ایران از دیرباز سرزمینی کثیرالمله بوده است. لیکن این وجه غیر قابل انکار در دوران پهلوی، با تلقین امپریالیزم انگلیس مورد انکار قرار گرفت و برخی تئوری پردازان شروع به بیگانه، موقت و از میان رفتنی قلمداد نمودن زبان سایر اقوام غیر فارس ایران کردند. به نظرسید احمد کسروی زبان مردم آزربایجان تا زمان هجوم مغولان "آزری" که به زعم وی دارای ریشه فارسی است، بوده و در دوران متاخرتر به تورکی تبدیل شده است. بهمین دلیل نیز این زبان باید از بین برود بعدها شاگردان وی پارا فراتر نهاده مدعی شدند که غالب اهالی آزربایجان تا قرن 17 م. فراس زبان بوده اند و زبان تورکی پس از این زمان در آنجا انتشار یافته است
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر